Παιχνίδι & Ανάπτυξη: Ο Δρόμος προς την Εξέλιξη…
Θυμάστε τότε που φτιάχναμε «κάστρα» με σεντόνια, παίζαμε «μαγαζάκι» με τα ξαδέρφια μας ή μιλούσαμε στα λούτρινα ζωάκια μας; Ίσως τότε να μη το καταλαβαίναμε, αλλά εκείνες οι στιγμές ήταν τα πρώτα μας βήματα στον κόσμο. Ήταν το παιχνίδι που μας δίδαξε να φανταζόμαστε, να σχετιζόμαστε, να αντέχουμε.
Το παιχνίδι είναι η πιο αυθεντική γλώσσα των παιδιών. Είναι ο τρόπος τους να κατανοούν τον κόσμο, να εκφράζουν όσα δεν μπορούν να πουν με λόγια, να μεγαλώνουν με τον δικό τους ρυθμό. Κάθε φορά που ένα παιδί παίζει, χτίζει κομμάτι-κομμάτι τον εαυτό του.
Ως επαγγελματίες θεραπευτές, το βλέπουμε καθημερινά: ένα παιδί που παίζει είναι ένα παιδί που εξελίσσεται. Ένα παιδί που παίζει με κάποιον που αγαπά, είναι ένα παιδί που ανθίζει.
1. Στο παιχνίδι, τα παιδιά βρίσκουν τη φωνή τους
Όταν ένα παιδί κάνει πως διδάσκει, μαγειρεύει ή φροντίζει τα αρκουδάκια του, εκείνη τη στιγμή δεν κάνει απλώς χαριτωμένα πράγματα. Χρησιμοποιεί λέξεις, χτίζει προτάσεις, σκέφτεται και δημιουργεί. Έτσι δυναμώνει ο λόγος, αλλά και η σκέψη του. Έτσι μαθαίνει να εξηγεί, να εκφράζει, να επικοινωνεί.
2. Στο παιχνίδι, τα παιδιά μαθαίνουν να ζουν με τους άλλους
Όταν δυο παιδιά διαφωνούν για το ποιος θα είναι ο γιατρός και ποιος ο ασθενής, όταν βρίσκουν τρόπους να συνεργαστούν σε παιχνίδια ρόλων π.χ. σχολείο, δεν παίζουν απλώς — χτίζουν κοινωνικές δεξιότητες. Μαθαίνουν να περιμένουν, να δίνουν, να δέχονται, να σχετίζονται.
3. Στο παιχνίδι, τα παιδιά βρίσκουν λύσεις
Ένα παιδί που προσπαθεί να ισορροπήσει τουβλάκια, που απογοητεύεται και επιμένει, δεν χτίζει μόνο έναν πύργο. Χτίζει ανθεκτικότητα. Μαθαίνει ότι η αποτυχία δεν είναι το τέλος, αλλά η αρχή για κάτι καινούργιο.
4. Στο παιχνίδι, τα παιδιά ηρεμούν και εκφράζονται
Μέσα από το παιχνίδι τους, τα παιδιά συχνά “μιλούν” για συναισθήματα που δεν μπορούν να ονομάσουν. Ένα παιδί που ζωγραφίζει έναν θυμωμένο ήλιο ή που μαλώνει την κούκλα του, πιθανόν προσπαθεί να επεξεργαστεί μια εμπειρία, να εκφράσει τον εσωτερικό του κόσμο. Το παιχνίδι γίνεται ασπίδα, καταφύγιο, παρηγοριά.
5. Το παιχνίδι δείχνει την αλήθεια του παιδιού
Όταν ένα παιδί παίζει ελεύθερα, χωρίς πίεση ή καθοδήγηση, μας δείχνει ποιο είναι. Τι αγαπά, τι φοβάται, πού δυσκολεύεται, πού ανθίζει. Ένας γονιός που παρατηρεί το παιδί του καθώς παίζει, δεν βλέπει απλώς το παιχνίδι — βλέπει το παιδί του σε βάθος.
6. Το παιχνίδι δεν είναι “χάσιμο χρόνου”
Ίσως δεν θυμάστε τι μάθατε στην Α’ Δημοτικού, αλλά σίγουρα θα θυμάστε τα γέλια κάτω από το τραπέζι της γιαγιάς, τα κάστρα που γκρεμίζονταν και ξαναχτίζονταν, τα παιχνίδια ρόλων με φίλους. Αυτές οι στιγμές μάς έφτιαξαν. Το παιχνίδι δεν είναι απλώς διασκέδαση — είναι δομικό υλικό της παιδικής προσωπικότητας.
Το παιχνίδι χρειάζεται κι εσάς
• Παίξτε με το παιδί σας. Ακόμη και 10 λεπτά αρκούν για να του δείξετε ότι το βλέπετε, το ακούτε, το αγαπάτε.
• Μπείτε στον κόσμο του. Μην προσπαθείτε να το κατευθύνετε. Αφήστε το να σας οδηγήσει.
• Παρατηρήστε το παιχνίδι του. Αν δείτε κάτι που σας προβληματίζει — έντονη επανάληψη, απομόνωση, επιθετικότητα — ίσως είναι σημάδι πως χρειάζεται βοήθεια.
• Μη βιαστείτε να παρέμβετε. Δώστε χώρο, αλλά μείνετε κοντά.
• Και πάνω απ’ όλα: Δεν χρειάζονται ακριβά παιχνίδια. Χρειάζεται χρόνος, παρουσία και μια ανοιχτή καρδιά.
Βιβλιογραφία
· Weisberg, D. S., et al. (2013). Play and language development.
· Ginsburg, K. R. (2007). The Importance of Play in Child Development.
· Whitebread, D., et al. (2012). The importance of play for learning.
· Panksepp, J. (2007). Play and emotional regulation in childhood.
· Lifter, K., et al. (2011). Developmental assessment through play.
Από την Επιστημονική Ομάδα του Κέντρου Αναπτυξιακής Παρέμβασης «Στοχεύω»